In plaats daarvan ga ik het hebben over het boek "De vrije wil bestaat niet" van Victor Lamme. Eerst even iets over de schrijver. Ik begon hem interessant te vinden toen ik zijn inaugurele rede las "Weg met de psychologie!" (als pdf te downloaden). Ik was toen net afgestudeerd bij psychologie en vond het heerlijk dat hij al het gewauwel in de psychologie en filosofie maar meteen overboord gooide om met knalharde neuroscience de vragen naar bewustzijn en dergelijke te lijf te gaan. Mijn stijl.
Dat probeert hij dus ook in dit boek. Omdat het oorspronkelijk een andere titel had (De zombie in ons) gaat het voor sommige mensen misschien niet genoeg over vrije wel. Of in ieder geval niet zoals ze gewend zijn. Er zijn geen hints uit de neuroscience om aan te nemen dat we een compleet vrije wil hebben (dwz, los van alle natuurwetten). Er zijn wel allerlei onderzoeken die er op wijzen dat heel veel van ons gedrag automatisch is.
Als leidraad neemt Victor Lamme een klein aantal rechtszaken waarbij een moord is gepleegd door iemand die zich daarvan niet bewust is, bijvoorbeeld tijdens een slaapwandeling. Dat gaat dus over toerekeningsvatbaarheid. Traditioneel is dat met het wel of niet hebben van vrije wil verbonden. De simplistische stelling is dat iemand die geen vrije wil heeft, ook niet voor zijn/haar beslissingen verantwoordelijk kan zijn. In het boek passeren vervolgens klassieke thema's zoals de Milgram experimenten en sublimale boodschappen de revue. Tot slot zingt Lamme nog de loftrompet over fMRI, een techniek waarvan hij schijnt te verwachten dat die alle vragen over het brein gaat beantwoorden. fMRI is uiterst cool, maar niet zaligmakend.
Helaas laat Lamme aan het eind van het boek de vraag open wat moderne neuroscience nu eigenlijk over vrije wil te zeggen heeft. Het was interessanter geweest te lezen hoe hij er zelf over denkt, zelfs al is niet iedereen het daar mee eens, of blijkt hij over 10 jaar ongelijk te hebben. Ondanks dat dit niet het beste boek is dat ik over het onderwerp gelezen heb, kan ik dit boek aanraden voor mensen die in de relatie tussen gedrag en hersenen geinteresseerd zijn en niet meteen te moeilijk willen beginnen. Of in het nederlands willen lezen. Alles is goed uitgelegd en je krijgt een kort overzicht van allerlei technieken die in de neurowetenschappen worden toegepast. Het is wel te zien als een stap op weg naar meer.
Victor Lamme (2010). De Vrije Wil Bestaat Niet. Bert Bakker: Amsterdam.
