Vergelijkende visuele wetenschap

Vandaag kwam ik een artikel tegen over comparative vision science (vergelijkende visuele wetenschap). Ik denk dat het 'comparative' heet naar analogie van 'comparative biology', dat is een tak van biologie die verschillende soorten met elkaar vergelijkt. De schrijvers begonnen met uit te leggen dat ze prestaties van mensen en vogels bij het doen van visuele taken (bijvoorbeeld iets zoeken in een plaatje) met elkaar willen vergelijken. Als je weet welke dingen vogels en mensen hetzelfde doen en wat ze anders doen, heb je iets over beide geleerd. Bepaalde principes in het begrijpen van onze visuele wereld zijn misschien algemeen, en worden daardoor door beide hetzelfde gedaan. Hoewel dat ook kan komen omdat we gemeenschappelijke voorouders hebben. En dingen de we anders doen, verraden iets over waar ons visuele systeem voor gebouwd is.

Ze beargumenteren verder dat het laten zien van 2D plaatjes aan vogels geen goede analogie is voor wat die in hun dagelijkse leven doen om hun brood te verdienen. Alleen mensen kennen namelijk 2D plaatjes, omdat ze die zelf maken en gebruiken in door hen zelf vormgegeven, kunstmatige omgevingen. Voor vogels, en de meeste andere diersoorten, hebben ze geen enkele relevantie. Ook is bijvoorbeeld een zoektaak waarbij een abstract symbool temidden van andere symbolen gezocht moet worden geen taak voor een vogel. De schrijvers hebben het er niet over dat de symbolen die wij begrijpelijk vinden misschien voor vogels helemaal niet zo intuitief zijn, of bijvoorbeeld dat ze andere kleuren waarnemen dan die door een computer scherm of tv kunnen worden weergegeven. Als je dus goede 'comparative visual science' wil doen, moet je dieren geen mensen-taak laten doen, maar een taak die voor hen natuurlijk is.

Waar de schrijvers van het stuk het niet over hebben is dat als je visuele waarneming bij mensen wil doen, je ze eigenlijk ook natuurlijke taken moet laten uitvoeren. Hoe vaak komt het in het dagelijks leven voor dat we een rechthoekje moeten zoeken tussen ander rechthoekjes die net een iets andere kleur hebben? Bij het zoeken van rechthoekjes kun je misschien denken aan bankpasjes in je portemonnee, of CD's in je muziekverzameling. Maar die rechthoekjes hebben meestal heel andere kleuren, zijn voorzien van handige logo's en teksten en bovenal zijn ze vaak door jou zelf geordend. Al met al kan er niet echt sprake zijn van 'zoeken' zoals dat vaak in een vision lab gedaan wordt.

Helaas zijn er geen experimenten of observaties beschreven die het oplossen van visuele taken door vogels en mensen met elkaar vergelijken. Ik zie wel dat ze een artikel gaan publiceren in een ander tijdschrift, misschien zijn daar echte resultaten te lezen.

Mensen vergelijken met andere diersoorten kan nieuwe inzichten opleveren. Maar voor elke soort geldt dat waarneming er toe dient om informatie te verzamelen waarmee competent gedrag vertoond kan worden. En wat competent gedrag is, hangt altijd van de soort en de context af. Er zijn steeds meer experimenteel psychologen, en andere neurowetenschappers, die echte taken in het lab halen, of zelfs het lab uit gaan om in de echte wereld te meten. De uitkomsten van dat soort werk zijn hopelijk relevanter voor het dagelijks leven. Het is allemaal nog niet zo lang bezig, misschien tien jaar, dus hoe nuttig het is moeten we nog afwachten. Zulk onderzoek heeft ook nadelen; omdat de echte wereld niet zo goed te controleren is als een laboratorium situatie, zit er altijd veel ruis in de data. In het lab werk je dus sneller en preciezer, en dat is natuurlijk goed als je je baan wil houden (wie wil dat niet?) maar het is ook goed dat we beginnen het lab onderzoek aan te vullen met onderzoek in de echte wereld.

Fabian A. Soto and Edward A. Wasserman (2010). Comparative Vision Science: Seeing Eye to Eye? Comparative Cognition and Behavior Reviews 5:148–154.